1999, Müjgan ÇETİN

Giriş 

Bilgi ve iletişim teknolojilerinde hızlı değişim  ekonomik, sosyal, politik ve bireysel hayatımızı da alabildiğince değiştiyor. Eski bildiğimiz kurallar, politikalar ve yasalar bu değişimin getirdiği yeni oyunu düzenlemeye yeterli kalmıyor.  Artık ekonomiden eğitime her noktada bilgi teknolojilerini kullanmak zorunlu oluyor. Yeni teknolojilerin her konuda olduğu gibi eğitim alanında da sunduğu hizmetler hızla çeşitleniyor ve yayılıyor.  Uzaktan eğitim dünyada aşağıdaki amaçlarla hızla yaygınlaşmaya devam ediyor.

• Formal eğitim
• Sürekli eğitim
• Ileri profesyonel eğitim
• Yönetici-çalışan eğitimi

Uzaktan eğitimin,  bu kadar hızla yaygınlaşmasına , erişim kolaylığı ve hem hizmet sunucular hem de alıcılar için daha az maliyetli olması sebebiyet veriyor.

Bu hizmeti alıcılar açısından, ortaya farklı ihtiyaçlarda çıkıyor. Yönlendireme, erişim, iletişim ve idari ihtiyaçlar olarak gruplandırabileceğimiz bu ihtiyaçları mevcut geleneksel yöntemler içerisinde çözmek imkansız hale geliyor…

Bu ihtiyaçları karşılayacak kurumsal yapılar ve bu hizmetleri sunarken kaliteyi güvenceye alacak sistemlerin gerekliliği tartışılıyor artık…

Uzaktan Eğitim’de Kalite Güvencesi

Amerika’da 1995’de yapılan bir istatistiğe göre yüksek öğretim kurumlarının %35’i uzaktan eğitim hizmeti sunuyorlar. Kalanların %25’i de gelecek 3 yıl içerisinde sunmayı planlıyorlarmış. 1994-1995 yılları içerisinde 753.640 öğrenci uzaktan eğitime katılmış. Yine Amerika’da uzaktan eğitim hizmeti aşağıdaki alanlarda hızla yayılmaya devam ediyor.

• Askeri servisler : Geçmiş 13 yıllık zaman diliminde 535 kurs-ders 204 bina ve 745 sınıf  aracılığı ile askeri ve mesleki bilgilerin yenilenmesi için uzaktan eğitimde kullanıldı.
• Birleşik üniversiteler : Bu konuda hizmet sunmak için 1995 yılında 50 Milyar USD civarında harcama gerçekeleştirdiler. Bu konuda hizmet veren şu anda USA’da 1000’in üzerinde üniversite olduğu tahmin ediliyor.

Hizmetin bu kadar hızlı yaygınlaşması, kalite tartışmalarını da gündeme getiriyor. Kalite nasıl sağlanacak ve nasıl güvence altına alıncaka ? Bu konuda araştırmacılar üç farklı yaklaşım üzerinde durmaktalar.

• Hizmette kalite güvence sistemi modeli : Hizmet sağlayıcıların hizmet ve içerik kalitesi üzerine yoğunlaşmış yaklaşımdır. Kurs ve müfredatın, destek hizmetlerinin ve iletişim ile müferdatın entegrasyonun, toplam kalite ve müşteri odaklı yaklaşımla kalite güvence sisteminin kurulması gerektiğini savunurlar. Burda akedemik akreditasyon kuruluşu eliyle,
• Geçerli ve gerçekçi perfromans ölçütleri kurmak
• Etkin eğitim teknikleri geliştirmek ve tavsiye etmek
• Fakülte, eğitim konusu seçimi için sistematik geliştirmek ve bunun kullanılmasını desteklemek
• Öğrenme kaynaklarının erişilebilirliğini garantilemek
• Teknoloji kullanımını izleme ve artması için desteklemek
• Ders dokümanı ve bilgiye erişim kolaylığına odaklanma

Sağlanması istenmektedir.

• Sosyal paydaşlar modeli : Bu yaklaşımda hizmet sunucuların sundukları hizmetlerin kalite standartlarının tanımı  ve benchmark kriterlerinin belirlenmesi önem kazanmıştır. Uzaktan eğitim hizmeti sunan, alan, veya bu hizmeti düzenleyen, etkilenen kişi ve kurumlardan oluşan sosyal paydaşlarla kalite standartlarının tanımı yapılmakta ve mevcut hizmetler için değerlendirme kriterleri belirlenmeye çalışılmaktadır.

• Kalite Geliştirme Modeli : Bu modelde sosyal paydaşların değer verdiği konuları anlamak ve kalite değerlendirme teknikleri ve kalite indikatörlerini belirlemek için sayısal değerlendirmeler yapılmaktadır. Burda odaklaşılan konu uzaktan eğitim hizmeti sunan kurum ve hizmet sağlayıcıların program amaçlarını belirleme ve bu amaçlara yönelik sonuçlarını ölçme önem kazanmaktadır.

Bütün bu modeller aslında sonuçta, hizmeti alanlar ve sunanlar açısından kalitenin tanımını yapmak ve müşteri memnuniyetini sağlamak üzerine oturtulmaktadır. ‘Kalite  müşteri istek ve beklentilerinin karşılanmasıdır’ tanımına uygun olarak…Sonuçta bütün araştırmacılar, uzaktan eğitimin  aşağıdaki kriterleri içermesini tavsiye etmektedirler.

• Esnek, çabuk erişilebilir ve asenkron
• Geleneksel eğitim ile uygulamalı teknoloji yeteneklerini harmanlamış
• Kurumsal hizmetlerle entegre (kayıt, ödeme, danışmanlık, kütüphane v.b)
• Eğiticiye, sınıf arkadaşlarına kolay erişebilme hizmetleri
• Eğitim malzemeleri etkileşimli, akedemik olarak kabul gören, ortalama öğrenciler tarafından kullanılabilecek şekilde,  yerleşimi – içeriği ve tasarımı ilginç olmalı
• Okuma malzemeleri veya diğer yardımcı malzemeler kolayca erişilebilir olmalı
• Kapsam ve öğrenci uzaktan eğitim metodolojilerine ve pratiğine uygun olmalı
• Sistem bütünsel anlamada yönetilebilir olmalı
• İzleme, değerlendirme, ve geri bilgi besleme içermeli

Bütün bu gereklerin sonunda erişilmek istenen nokta, teknolojinin sağladığı olanakları hayatımıza katarken, kaliteden  yani istek ve beklentilerimizden vazgeçmemek…

Sonuç

Türkiye’de ODTÜ tarafından tek bir program olarak başlayan internet bazlı uzaktan eğitim hizmeti henüz ilk olmanın yanında, birçok kalite özelliğini de beraberinde taşıyor. Pek çok alanda kaynak tasarrufu sağlayabilecek şekilde kullanabileceğimiz teknoloji bazlı uzaktan eğitim çalışmalarının,  kalite gereklerini göz ardı etmeden  tasarlanabilmesi ve hayata geçirilebilmesi için Dünya’da halen tartışılmakta olan konulara aşağıdaki sorularla ben de katkıda bulunmak isterim.

• Uzaktan eğitim alan kitlenin geleneksel yöntemlerle eğitim alan kitleden farklılıkları veya benzerlikleri nelerdir ?
• Bu farklılıkların avantaj ve dezavantajları nelerdir ?
• Öğrenci-öğrenci, öğrenci-öğretmen ilişkisinin seviyesi ne olmalıdır ?
• Hangi dersler uzaktan verilmelidir ?
• Bireysel öğrenme stillerine yeni teknolojiler nasıl katılabilir ?

Bu ve buna benzer sorular, hedef kitle tanımı ve bu kitlenin istek ve beklentilerini belirlemenin yanında, sürece ve sonuca yönelik olarak çoğaltılarak sürüdürülebilir.

Bu makale ile teknoloji destekli eğitimin ülkemizde yaygınlaşması yanında, kalite standartlarının ve güvence sisteminin göz önüne alınarak tasarlanması ve uygulamaya alınması konularında da yapılacak tartışmalara katkıda bulunmayı amaçladım.  Kalite artık vazgeçilmez bir parçası olarak, daha başlangıcında yeni teknolojilere ve sistemlere eşlik etmelidir.

Kaynaklar

1. ‘What should be included and what should be excludedin a guide on open and flexible teaching and learning ‘ Robert Fox, Allan Herman and Anna Boyd Curtin, http://www.cleo.murduch.edu.au/asu/pubs/tlf/tlf97/fox111.html
2. Lucent technologies ‘Center for excellence in distance learning from distance learningHttp://www.lucent.com/cedl/disolut.html
3. A bridge for distance education : Planing for the information-age student (Fulkkerth, 1998)http://www.syllabus.com/nov98.magfea.html
4. The comparative nature of quality : distance education in developing world (Seligman, 1992) http://www.ericir.syr.edu
5. Guide to distance learning : graduate education that comes to your home (Miller and Scholsberg, 1997)

http://www.rs.realeducation.com/student/indexstudent.asp?action=whyonlineandsubaction

6. Quality assurance in distance education, WICHE policy, http://www.wiche.edu/rapa/pol2back.html,http://www.wiche.edu/rapa/pol2summ.html
7. Quality assuarance in developing distance materialshttp://www.dev.lealinfo.co.za/wpptfree/HRDdirectory/activity.html
8. Quality assurance in computurized laboratories Http://www.gacl.dti.dk/backgr.html
9. Quality assurance in open and distance learning. Europen and international perspectives Http://www-icdl.open.ac.uk/bib/bib17.htm